نیکی به پدر و مادر

نیکى به پدر و مادر، وظیفه‏ اى اخلاقى هر فردی است.

انسان فطرتاً شاکر و سپاسگزار کسى است که به او نیکى کرده است.

اهمیت سپاسگزارى از پدر و مادر چنان است که خداوند پس از امر به شکرگزارى از خود، شکر پدر و مادر را آورده است.

و البته مادر حق ویژه‏اى دارد و نیکى به او مقدم است.

.

توجه به مادر و پدر و چگونگی رفتار با آنها یکی از مسائلی است که در نزد خداوند بسیار اهمیت دارد و به همین علت،

آیات مختلفی از قرآن کریم به این موضوع اختصاص یافته است.

بحث چگونگی رفتار با والدین، جوانب مختلفی دارد. جنبه حقوقی و اقتصادی، چگونگی برخورد عمومی با پدر و مادر،

میزان تبعیت لازم از آنها و . . . همه بخشی از ابعاد مختلف آن بشمار می آیند .

حتی جالب است بدانیم که خداوند رفتار ما در سنین جوانی و میانسالی و پیری در قبال پدر و مادر را تبیین فرموده ….

.

سفارشی اقتصادی :

قرآن کریم هنگامی که درزمینه مسائل مالی سخن به میان می آورد، جایگاه بخصوصی برای پدر و مادر قائل است .

جدای از حقوق واجبی که در این خصوص والدین دارند، خداوند ما را متوجه می سازد تا هنگامی که می خواهیم عمل صالحی را

انجام دهیم ، پدر و مادر شایسته ترین افرادی هستند که باید آنها را مورد توجه خویش قرار دهیم .

به عنوان نمونه ، خداوند متعال در آیه 215 سوره بقره که صحبت از انفاق است، پیش از اینکه از هر گروه و دسته دیگری نام ببرد،

پدر و مادر را پیش می اندازد و ما را متوجه آنان می کند .

.

عبادت خدا ، نیکی به پدر و مادر :

اما مسائل اقتصادی و مالی در عین اهمیت بسیار زیاد و دقت و توجه قرآن کریم به آنها، تازه در جایگاه دوم قرار دارد .

آیات شریفه قرآن پیش از آن، اهمیت فوق العاده نیکی به پدر و مادر در همه زمینه ها را به ما می آموزند .

با توجه به اهمیت و نقشی که رفتار نیک با پدر و مادر در سرنوشت ما دارد ، در 3 جای قرآن ، پروردگار ما ،

ما را سفارش می کند که با پدر و مادر خویش به نیکوئی رفتار کنیم،

اما مهمتر از آن خداوند متعال در 3 آیه دیگر از قرآن کریم ، بلافاصله پس از اینکه ما را از شرک نهی می کند

و فرمان می دهد که تنها او را بپرستیم ، به ما امر می نماید که به پدر و مادر خویش نیکی کنیم،

و حتی این مطلب را نیز به همراه تأکید ذکر می کند .

.

دعوت پیامبران و سفارش به والدین :

نیکی به پدر و مادر از مهمترین آموزه های مهم ادیان الهی بخصوص اسلام است،

که جایگاه ویژه ای نیز در دعوت رسول خدا (ص) دارد . بر اساس آیه 151 سوره انعام ، هنگامی که رسول اکرم (ص)

به فرمان الهی مردم را فرا می خواند تا محرمات خداوند را برای آنان برشمرد ، آنان را ابتدا از شرک به خداوند نهی می کند،

و پیش از آنکه سایر محرمات را ذکر کند، ما را فرمان می دهد تا به پدر و مادر خویش نیکی کنیم.

از همین جا مشخص می شود که پس از شرک به خدا که بزرگترین گناه است، رنجاندن پدر و مادر در شمار عظیم ترین

گناهان محسوب می شود .

.

همانطور که بعرض رسید نیکی به پدر و مادر ، تنها موضوعی مخصوص دین اسلام نیست، بلکه از مواردی کلی به شمار می آید

که تمامی انبیاء الهی مأمور بوده اند تا آنرا به مردم ابلاغ کنند و در همه شرایع ، از اصول مهم بشمار می آمده است .

به عنوان نمونه، هنگامی که در آیه 83 سوره مبارکه بقره ، سخن از عهد و پیمانی به میان می آید که بنی اسرائیل

با پروردگارخود بستند ، مشاهده می کنیم دقیقا به همان ترتیبی که پیامبر اکرم (ص) دعوت خویش را ابلاغ نمود،

آنان نیز پس از پیمان بستن بر اینکه غیر خدا را عبادت نکنند ، عهد بستند که با پدر و مادر خویش به نیکوئی رفتار نمایند .

.

اطاعت پدر و مادر تا چه حد ؟

دین ما به ما می آموزد هرگز نباید به گونه ای رفتار کنیم که سبب آزردگی خاطر پدر و مادرمان شویم .

لذا هنگامی که آنان ما را از روی خیر خواهی و شفقت نسبت به انجام عملی فرمان می دهند،

و می دانیم که عدم انجام آن کار سبب رنجش و آزردگی خاطر آنان می شود ، باید حتما از پدر و مادر خویش اطاعت کنیم .

این فرمان برداری و اطاعتی که پروردگارمان، ما را نسبت به آن موظف می داند، تنها و تنها یک قید دارد،

فقط در صورتی که اطاعت پدر و مادر سبب نافرمانی و معصیت خداوند گردد ، ما نباید به سخن آنها گوش دهیم .

اما جالب است حتی در این هنگام نیز که آنان به ما می گویند گناهی را انجام دهیم و یا آنکه از انجام واجبی چشم پوشی کنیم،

قرآن کریم به ما می آموزد تا در عین آنکه به سخن آنها عمل نمی کنیم، ولی در این زندگی گذرای دنیا،

با آنان به نیکوئی رفتار نمائیم و در دنیا، هم نشین خوبی برایشان باشیم .

قسمت سوم:

مادر ، رنجی بی پایان ، مهری بی کران :

از سوی دیگر ، در فرازی از آیات قرآن کریم پروردگارمان ، ما را به یاد گوشه ای از رنجهای مادر می اندازد .

قرآن به یادمان می آورد مادر هموست که به زحمت و سختی ما را در درون رحم خویش حمل نمود ،

با رنج و زحمت ما را به دنیا آورد و 2 سال تمام ، ما را در دامن مهر خود پرورید و با شیره جان خویش ما را تغذیه کرد .

لذا بدین ترتیب ، او 30 ماه درد و رنج را به خویش هموار نمود . بعضی وقتها که انسان با خویش فکر می کند،

و آن همه محبتهای مادر و زحمات پدرش را به یاد می آورد، و یا با این آیات الهی برخورد می کند، چه بسا یادآوری اینها،

جاری کننده قطره اشکی باشد که بر روی گونه اش می غلطد .

در همین جا است که خداوند متعال همانگونه که ما را نسبت به شکر گزاری به آستان خویش فرامی خواند،

به ما می آموزد که از پدر و مادرمان نیز سپاسگزار باشیم .

در حقیقت از این آیات به خوبی روشن می گردد که سپاسگزاری از پدر و مادر از آنجائی که خداوند خود ما را نسبت به آن فرمان

داده است ، سپاسگزاری از خود اوست .

کمترین رنجش ، هرگز! :

در بسیاری از موارد سرانجام گرد پیری بر چهره پدر و مادرمان می نشیند . طبیعی است که با گذر سن،

انسان ممکن است طاقتی کمتر داشته باشد، کم حوصله شود و بسیار زودتر برنجد .

حتی چه بسا ممکن است در این دوران و یا حتی پیش از آن ، پدر و مادرمان در برابر ما اشتباه بکنند

و ما را به ناحق مورد سرزنش و توبیخ خویش قرار دهند .

اما جالب است در کنار همه این مسائل، پروردگارمان به ما می گوید که در تمامی طول عمر پدر و مادرمان و بخصوص در دوران پیری

که بیشتر به کمک ما احتیاج دارند ، هرگز آنان را از خویش نرنجانیم . حتی به عنوان نمونه ای کوچک ،

در هنگام سخن گفتن، اگر از آنان رنجیده خاطر نیز بودیم ، به پدر و مادر خویش ” اف ” نیز نگوئیم .

” اف ” ، کمترین و خفیف ترین کلمه ایست که به هنگام ناراحتی درونی بر زبان انسان جاری می شود .

اما خداوند ما را از گفتن همین میزان نیز بازداشته است .

پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به ‌پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آن ‌دو یا هر‌دو نزد تو به پیری رسیدند،

به ‌آنان «اف = وای» مگو و آنان را مران و با آنان لطیف و سنجیده و بزرگوارانه سخن‌بگو. »(سوره اسراء ـ آیه 23)

.

قسمت چهارم:

پس چگونه باشیم ؟

اما شاید این سؤال به ذهنمان برسد پس در برابر پدر و مادرمان باید چگونه باشیم ؟

قرآن کریم به همین مقدار بسنده نمی کند و بسیار زیبا تر مسأله را برایمان روشن می نماید .

شاید تاکنون پرندگان تیز پروازی را دیده باشی که با تمام چالاکی خویش دیگر قصد گریز ندارند .

لذا در برابر فرد مقابل خویش دو بال خود را می گسترند و بر زمین می کشند تا بدین طریق تسلیم بودن خویش را به او نشان دهند . خداوند متعال در آیه 24 سوره مبارکه “اسراء “دقیقا همین را به ما می آموزد.

که بال و پر خویش را خاضعانه در برابر پدر و مادر خود بگشائیم و در مقابل آنان مهربانانه تواضع کنیم .

لذا واقعا باید سعی کنیم تا مهر و محبت خویش را به آنان ابراز نمائیم،

و به این وسیله هر آنچه می توانیم در محافظت و حمایت از آنان و ابراز مهر و عاطفه در مقابلشان بکوشیم .

یاد پدر و مادر در ناب ترین لحظات :

در کنار تمامی این سفارشات و فرامینی که قرآن کریم برای ما بر می شمرد، این کتاب آسمانی در ناب ترین لحظات زندگی

که لحظه پیوند با محبوب و دعا نمودن به درگاه اوست و در اوج خلوت آدمی که هنگامه مناجات و راز و نیاز اوست ،

ما را یادآوری می کند تا پدر ومادرمان را فراموش ننمائیم و در حق آنان دعا کنیم و بگوئیم که :

«پروردگارا ، همانگونه که آنان مرا در حالی که کودکی ناتوان بودم ، پروراندند ،

تو نیز آنها را مشمول رحمت خویش قرار بده.»

واقعا چگونه در کنار پدر و مادر بودن، موضوعی است که در طول زندگی بسیار مورد نیاز ماست .

خدا کند همه ما بدانیم که پروردگارمان از ما چه خواسته است و در مسیر رضای او بکوشیم .

که بهترین تکیه گاه و زیباترین محبوب، هم اوست .

.

احسان به‌والدین، تنها مالی نیست، بلکه شامل محبّت، ادب، آموزش، مشورت، اطاعت، تشکر، مراقبت و … هم می‌شود.

.

و نیزخداوند والا در سورۀ نساء فرماید:

و خدا را بپرستيد و چيزى را با او شريك مگردانيد و به پدر و مادر احسان كنيد و در باره خويشاوندان و يتيمان

و مستمندان و همسايه خويش و همسايه بيگانه و همنشين و در راه‏مانده و بردگان ( کسانی که ادارۀ اموره آنها بعهدۀ ماست)

خود نيكى كنيد. كه خدا كسى را كه متكبر و فخرفروش است دوست نمى‏دارد (۳۶)

بدرستی که خدا راستگوی والامقام است .